De flutargumenten van Boudry en Vermeersch
Hoe pleiten mensen vandaag nog voor stilstand? Oh, ik kan het rationeel verklaren, hoe mensen als Joren Vermeersch en Maarten Boudry eindeloos op dezelfde nagel blijven kloppen. ‘Doe maar gewoon, er moet niets veranderen, alles komt goed, technologie zal ons redden, stel vooral het systeem zelf niet in vraag’, enzovoort, enzoverder. De fossiele lobby en de nucleaire energielobby hebben decennia gehad om fracties van hun enorme winsten te gebruiken om beleid en publieke opinie te beïnvloeden en ze zijn er ondertussen zeer goed in geworden (zie onder andere het Atlas netwerk). Het is iets complexer dan mensen betalen om hun mening ‘juist’ te laten vormen, maar ook weer niet echt veel complexer.
Wat ik moeilijker te begrijpen vind, is hoe je het op een menselijk, individueel vlak voor jezelf verantwoordt. Hoe ziet de toekomst er in hun hoofd uit? Als we de huidige lijnen onveranderd verder trekken, waar komen we volgens hen dan uit? Meer natuurrampen, meer ongelijkheid, meer autoritarisme (of wat noem je het als de uitvoerende macht de rechterlijke macht ongestraft naast zich neer kan leggen, minister De Moor?); wat zouden die tendensen een kentering kennen als de koers ongewijzigd blijft?
Maar het strafste vind ik dat ze blijven discussiëren met zulke flutargumenten. Vermeersch haalt aan dat het klimaat in het verleden ook al eens veranderde. Hij slaagt erin om op drie paragrafen te pivoteren van de middeleeuwen met ‘Een hongersnood van Bijbelse omvang was het gevolg. De ramp strekte zich uit van Ierland tot in Rusland.’ naar vandaag: ‘Vervallen we, dat alles indachtig, vandaag niet te snel in doemdenken wanneer het gaat over ons weer?’, alsof ons systeem zoveel robuuster is dan toen, en we de industrialisatie en bevolkingstoename met een factor tachtig gewoon kunnen negeren. In Griekenland is er bij de overstromingen naar schatting een kwart van de oogst verloren gegaan, terwijl er in Oekraïne, ‘de broodmand van Europa’, enkel bloed en lood wordt gezaaid. Ik zou zelf beginnen boeren, mocht mijn grond dan weer niet met PFAS vervuild zijn.
Boudry pleit alweer voor kernenergie en geoengineering. En het gekke is dat er naar mijn gevoel niet heel veel mensen per se tegen kernenergie zijn. We hebben centrales en laat die nog maar draaien zolang het kan. Maar nieuwe centrales zijn duur en kosten makkelijk tot tien jaar voor ze energie produceren, én zijn gekend om vlot over alle tijds- en kostenramingen heen te gaan. Hadden we er dertig jaar geleden meer in geïnvesteerd ten koste van fossiele brandstoffen (in plaats van onszelf schouderklopjes te geven omdat we, ongetwijfeld net als het Romeinse Rijk, dachten dat we de geschiedenis gewonnen hadden), dan hadden we nu misschien de centrales en de technologie die vereist zijn om het als basis van onze energievoorziening te gebruiken. Dat is helaas niet het geval en nu ook niet meer te veranderen.
Ook geoengineering, waarbij we bijvoorbeeld wolken creëren door zilveroxide in de atmosfeer te schieten, is in het beste geval ongetest wat de gevolgen op lange termijn zijn, en heeft in het slechtste geval ergere consequenties die we nog niet kunnen voorzien. Boudry schrijft: ‘als je gelooft dat we collectieve suïcide plegen, maar tegelijkertijd sluit je kunstmatige koeling bij voorbaat uit vanwege ‘onvoorziene neveneffecten’, hoe ernstig moeten we je doempreek dan nemen?’ en laat daarmee zien dat hij ook niet goed is in gaslighten. Als mijn been geïnfecteerd is, wil ik eerst de antibiotica nemen voor we overgaan tot een experimentele, op wankele fundamenten gestoelde technologie. Zeggen ‘je hoeft geen antibiotica, als het verergert hebben we nog een experimentele technologie achter de hand met mogelijk onvoorziene bijwerkingen’ is, zoals gezegd, een flutargument.
Wat we trouwens wel hebben, is de (niet-experimentele) technologie om de wind en de zon te gebruiken om onze energie gedecentraliseerd op te wekken, om robuuste systemen op te zetten die snel uitgerold kunnen worden en die ook blijven functioneren als de volgende natuurramp delen ervan uitschakelt. Daar kan kernenergie zeker een rol bij spelen ter ondersteuning. Maar dat Frankrijk nu miljarden pompt in de bouw van drie nieuwe reactoren die klaar zouden moeten zijn (maar dat ongetwijfeld niet zullen zijn, het verleden indachtig) in 2035, 2038 en 2042 is te absurd voor woorden. De investeringen die je met dat geld had kunnen doen op korte termijn voor zowel energievoorzieningen als het klaarmaken van je publieke ruimte voor het veranderende klimaat (als zorgen dat mensen eten, onderdak, zorg en onderwijs hebben, maar dat even terzijde) zijn enorm en broodnodig.
Dat is trouwens ook de (geheel logische) eis van de actievoerders die in Nederland het einde van de miljarden subsidies aan fossiele brandstoffen willen. Investeer dat geld, dat nu de situatie actief erger maakt, in een toekomstgerichte transitie. De ongemeen agressieve reacties daarop, zeker vanuit de overheid, zijn niet bepaald een hoopvol teken; de onwaarschijnlijke veerkracht en koppigheid van de actievoerders is dat wel.
Het wordt ongetwijfeld nog erger voor het beter wordt, zeker als mensen als Vermeersch en Boudry zo veel meer belang lijken te hechten aan het in stand houden van hun cognitieve dissonantie en daarme een systeem dat elke dag meer scheuren vertoont. Maar het is met filosofen waarschijnlijk niet anders dan met de gewone mens: Erst kommt das Fressen, dann kommt die Moral. Hopelijk is er genoeg.
Folker Debusscher
filosofisch ingesteld
